Susza w Polsce – kolejny sygnał zmian klimatycznych
Kto nie lubi ciepłego kwietniowego czy majowego słońca? Wiosna to ulubiona pora roku dla wielu z nas. Wszystko, łącznie z nami, budzi się po zimie na nowo do życia. Powoli zazieleniają się drzewa i trawy, a krajobraz w ten sposób ogłasza zbliżające się lato. Większość ludzi wykorzystuje nowe zasoby energii, rozpoczyna prace ogrodowe, wiosenne porządki i snuje wakacyjne plany, a także leniwie wygrzewa się na słońcu i rozpoczyna wiosenno-letnie spotkania „na grillu” ze znajomymi.
Czy wiesz, że…?
- butelka PET rozkłada się w środowisku 1000 lat, szkło – 4000 lat, reklamówka – 400 lat, puszka aluminiowa – 150 lat, guma do żucia – 5 lat;
- w ciągu minuty na świecie znika las o powierzchni równej 36 boiskom do piłki nożnej;
Jaki wpływ na klimat ma słońce?
Już chyba każdy zaobserwował wzrost temperatur w okresie zimowym. Co za tym idzie zimy należą do ciepłych i bezśnieżnych. Obecnie dominuje pogoda słoneczna i pozbawiona deszczu. Wynikiem czego są pierwsze symptomy suszy. Czy więc tak przez nas pożądana słoneczna pogoda jest naszym sprzymierzeńcem?
Czym grozi susza w Polsce?
Słoneczna, bezdeszczowa i coraz cieplejsza pogoda sprzyja pożarom. Instytut Badawczy w Polsce już w marcu apelował, że niemal w całym kraju występuje najwyższy stopień zagrożenia pożarowego. Po przeanalizowaniu niekorzystnych warunków panujących w Polsce w marcu 2022 prognozuje się wystąpienie zjawiska niżów hydrogeologicznych obejmujących północny zachód Polski. Zjawisko to może rozciągnąć się na inne obszary: województwo podlaskie, warmińsko-mazurskie, dolnośląskie i śląskie. Skutkować to może utrudnieniami w zaopatrzeniu w wodę z płytkich ujęć wód podziemnych oraz ujęć komunalnych eksploatujących pierwszy poziom wodonośny. Oczywiście to tylko prognozy.
W Polsce zagrożenie pożarowe występuje od początku wiosny, gdy znika pokrywa śnieżna, do jesieni. Oczywiście wiele czynników wpływa na stan zagrożenia m.in. temperatura, wilgotność powietrza, opady atmosferyczne oraz natężenie promieniowania słonecznego i prędkość wiatru.
Czym więc grozi susza w Polsce? Leśnicy Lasów Państwowych codziennie tłumaczą, że od wymienionych warunków atmosferycznych zależy podatność ściółki leśnej na zapalenie. Jeśli ściółki, to także i innych materiałów palnych znajdujących się w lesie. Żeby kontrolować stopień zagrożenia pożarowego lasu przeprowadza się pomiar wilgotności złożonej z igieł sosnowych ściółki leśnej. Strażnicy wykonują te pomiary codziennie, dwukrotnie o stałych porach dnia od 1 marca do końca września.
Jak zminimalizować ryzyko pożarowe?
Z każdym rokiem w wyniku suszy wzrasta zagrożenie pożarowe w lasach. Niestety najczęściej winę za pierwszą iskrę ponosi człowiek – umyślnie lub nie. Pożary w lasach mają przerażające konsekwencje – śmierć roślin, zwierząt a także ludzi. Spędzasz wolny czas w lesie? Bądź czujny i odpowiedzialny. Rozpalaj ognisko czy grilla tylko w miejscach do tego przeznaczonych! Papierosy? Las to nie miejsce na ich palnie – nie pal – wyjdzie podwójnie na zdrowie.
Korzystając z terenów leśnych poruszaj się po wyznaczonych ścieżkach i stosuj się do komunikatów. Wszystkie śmieci szkodzą leśnej przyrodzie, ale szczególnie niebezpieczne są szklane butelki. dni Szkło działa jak soczewka i w słoneczne dni może rozniecić ogień w lesie. Skoro czytasz ten artykuł, pewnie zależy Ci na środowisku. Zapamiętasz?
Jakie są skutki suszy?
Przez suszę nie tylko wzrasta ryzyko pożarowe, ale również pojawiają się inne zagrożenia. Jest to duże zagrożenie dla całej rolniczej gospodarki. Rolnicy obawiają się o swoje plony. Co za tym idzie może to spowodować spadek plonów i wzrost cen za rolnicze produkty. Utrzymująca się susza utrudnia wysiew zbóż jarych i uniemożliwia nawożenie gleby nawozami azotowymi. Eksperci przewidywali poprawę w kwietniu. Dało to szanse na uniknięcie problemów z otwarciem sezonu siewnego. Instytut Meteorologii w okolicach marca informował o występującej na terenie Polski suszy meteorologicznej. Można było zaobserwować spadek stanów wody i wysychanie gleb, najbardziej w tzw. strefie korzeniowej (do 7 cm). Sytuacja ta wpływa znacząco na rolnictwo z powodu gorszych warunków do ukorzeniania się wysiewanych roślin. Zgodnie z przewidywaniami kwiecień jest ciepły i mokry. Temperatura powietrza powyżej normy klimatologicznej a opady również powyżej normy, przyczynia się to do hamowania rozwoju suszy. Wzrost temperatury powietrza i parowania zgodne z prognozami jest niwelowany przez wzrost opadów co powinno wystarczyć do zapewnienia odpowiedniej ilości wody dla rozwijającej się wegetacji.
Topniejąca górska pokrywa śnieżna
Rekordowe upały na Antarktydzie, o których wspominaliśmy w poprzednim artykule spowodowały ocieplenie kolejnego lodowca. Lodowiec szelfowy Conger był tak duży jak Nowy Jork, a teraz się zawalił. Jednak to nie wielkość, a lokalizacja stanowi zagrożenie. Jak do tej pory wschód Antarktydy postrzegany był jako stabilny w dobie globalnego ocieplenia. Jak jednak widzimy wszystko może się zmienić. Ma to duże znaczenie dla nas, ponieważ może to wpłynąć na wzrost stanów wód
w rzekach południowej części naszego kraju.
Jak zapobiegać suszy?
Polska należy do krajów o najuboższych zasobach wodnych w UE. Obecnie w naszym kraju na jednego obywatela przypada cztery razy mniej wody niż w innych państwach UE. Zmiany klimatyczne dodatkowo pogarszają sytuację. Przeplatające się okresy nawałnic i suszy stanowią poważny problem i zagrożenie dla ludzi, środowiska, a nawet gospodarki. Jednym z wprowadzonych rozwiązań jest retencja wody. Wprowadzony program ma za zadanie stabilizować poziom wody w rzekach, pomagać odnowić ich naturalny przepływ oraz wyrównywać poziom wód gruntowych. Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej zaplanowało stworzenie kilkunastu nowych zbiorników wodnych. Jednocześnie podkreśla jak ważne jest działanie wielokierunkowe z zakresu dużej i małej retencji. Zwraca się uwagę, że naturalne mniejsze zbiorniki retencyjne takie jak stawy, oczka wodne również spełniają bardzo ważną rolę.
Myśl rozważnie – działaj świadomie!
W ramach kompleksowego działania, które ma przeciwdziałać suszy, nacisk kładziony jest na poprawnie zastosowane rozwiązania w dziedzinie rolnictwa. Przede wszystkich chodzi tu o melioracje odwadniająco-nawadniające. Zadaniem takiego rozwiązania jest prawidłowe odprowadzanie nadmiaru wody i przechowywanie jej. W naszych gospodarstwach domowych również można zastosować rozwiązania przeciwdziałające suszy. Warto urządzając przydomowy ogród zastanowić się nad zastosowaniem np. łąki kwietnej, która zdecydowanie dłużej utrzymanie wilgoć niż zwykły trawnik.
Bardzo ważne również jest zmiana świadomości w podejściu do wody. Nie w każdym przypadku trzeba używać najwyższej jakości wody pitnej. A do podlewania trawnika można używać deszczówki. Najważniejsze jest racjonalne gospodarowaniem wody. Warto zwrócić uwagę, że nie tylko bezpośrednio można ograniczyć zużycie, ale również np. pośrednio poprzez racjonalne korzystanie z żywności do której wytworzenia niezbędna jest woda.
Wodą trzeba zatem gospodarować w sposób zrównoważony – zarówno w skali gospodarstwa domowego, gminy, jak i całego kraju.
Jak susza wpływa na ludzi?
Eksperci już od dawna głoszą, że świat wysycha. Jest to nie tylko ważne dla środowiska, ale również dla samego człowieka. Susza wprowadza sytuację niecodzienną, w której trzeba oszczędzać wodę, co może mieć przełożenie na stan higieny. Brak jej zachowania zwiększa ryzyko pojawienia się i szerzenia groźnych wirusów i bakterii – przede wszystkim tych, które wywołują ostre choroby układu oddechowego, żołądka i jelit. Dodatkowo, w momencie występowania suszy, wzrasta prawdopodobieństwo zanieczyszczenia żywności bakteriami E.coli i salmonelli. Niestety, produkty żywnościowe coraz częściej stają się nośnikiem bakterii wskutek działań rolników, którzy nawadniają pola niewłaściwie uzdatnioną wodą.
Kolejnym zagrożeniem jest pojawienie się chorób, które do tej pory nie występowały w naszym regionie. Ponieważ rosnące temperatury sprzyjają namnażaniu się bakterii, może to odwrócić w Polsce trend spadkowy zachorowań na salmonellozę. Do tego zwiększa się zasięg gatunków komarów przenoszących malarię – już teraz choroba ta notowana jest w regionie Morza Śródziemnego, coraz więcej jest także przypadków chorób odkleszczowych. W Polsce szacuje się wzrost zachorowań na boreliozę. Bardzo niepojący jest także obserwowany w ciągu ostatnich kilku lat wzrost zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu.
Nie tylko ludzie cierpią z powodu braku wody, ale również zwierzęta, szukają i piją wodę z podejrzanych miejsc, co skutkuje chorobami. W poszukiwaniu wody, zbliżają się do gospodarstw domowych i wypijają zanieczyszczoną chemicznie wodę. Piją z kanałków, szamb i innych skażonych miejsc. Często zwierzęta robią się niebezpieczne i bardziej skłonne do ataku na człowieka. I najbardziej wyczuwalnym zagrożeniem są komary. Poprzez stagnację wody i zmniejszeniem ilości zbiorników wodnych wylęgają się niebezpieczne komary, które z kolei również mogą przenosić masę wirusów i bakterii.
Optymistyczne prognozy pogody wskazywały, że możemy się spodziewać w kwietniu opadów deszczu, a nawet śniegu – tak też się stało. Nadeszło też ochłodzenie, które powinno poprawić sytuację związaną z pożarami w lasach, jak również unormować sytuację hydrologiczną i wilgotnościową gleby. Prognozowane wyższe opady oraz utrzymująca się w głębszych warstwach gleby dość wysoka wilgotność będą hamować dalszy rozwój suszy. Należy jednak pamiętać, że najważniejsze jest racjonalne wykorzystanie i zdroworozsądkowe podejście.
Podsumowując!
Drogi czytelniku nie można pozostać obojętnym na zmiany klimatyczne. Już teraz warto podjąć działanie np. poprzez systematyczne odwiedzanie naszej strony i zbieranie informacji o otaczającym nas świecie. Edukacja i świadomość to klucz do sukcesu, a dobre praktyki to to od czego można już zacząć!
