Uznając, że przedsiębiorstwa są uprzywilejowaną grupą interesariuszy, jeśli chodzi o środowisko, Ministerstwo Cyfryzacji i Nowych Technologii w 2018 r. uruchomiło inicjatywę „Taksonomia 2023”. Jest to międzysektorowy projekt, którego celem jest wzmocnienie odpowiedzialności środowiskowej wśród polskich przedsiębiorstw poprzez zachęcanie ich do przyjęcia rozsądnych praktyk środowiskowych i porzucenia szkodliwych. Ideą było zgromadzenie przedstawicieli korporacji, środowisk akademickich i społeczeństwa obywatelskiego, którzy rozumieją, że odpowiedzialny biznes stał się kluczowym wyzwaniem na przyszłość dla Polski jako gospodarki opartej na wiedzy.
Problemy i wyzwania dla polskich firm w zakresie ochrony środowiska
Polska gospodarka z wysoko rozwiniętym sektorem produkcyjnym jest jedną z najbardziej zasobochłonnych gospodarek na świecie. Zarówno pod względem wielkości produkcji, jak i zatrudnienia najważniejszym sektorem jest przemysł chemiczny. Znaczące miejsce zajmuje również górnictwo, zwłaszcza wydobycie węgla. Ważnymi sektorami są również przemysł celulozowo-papierniczy, przetwórstwo spożywcze, przemysł stoczniowy, produkcja żelaza i stali oraz produkcja sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Ponadto Polska ma dobrze rozwinięty sektor usług, który jest zdominowany przez turystykę, bankowość i ubezpieczenia. Sektor usług stanowi ponad 70 procent PKB. Razem te branże generują znaczną ilość zanieczyszczeń, które muszą być odpowiednio usuwane. Sektor ochrony środowiska jest istotną częścią polskiej gospodarki, a przedsiębiorstwa działające w tym obszarze w znacznym stopniu przyczyniają się do generowania emisji. W związku z tym konieczność przestrzegania przez firmy wysokich standardów ochrony środowiska ma kluczowe znaczenie.
Obserwacje ze świata biznesu
Jak zauważyło wielu ekspertów, rozwój gospodarczy i ochrona środowiska nie wykluczają się wzajemnie. W istocie istnieje między nimi synergia, ponieważ bez właściwej ochrony środowiska trudno jest kontynuować rozwój gospodarczy. Jednocześnie należy pamiętać, że w wielu przypadkach te dwie rzeczy nie mogą ze sobą współistnieć. Oznacza to, że w najbliższej przyszłości będziemy musieli wybrać jedno lub drugie. Wzrost gospodarczy przynosi korzyści w krótkim okresie, natomiast ochrona środowiska musi być realizowana w długim okresie. Jeśli chcemy osiągnąć wysokie tempo wzrostu gospodarczego, musimy być gotowi poświęcić środowisko. Ale co jeśli chcemy uczynić środowisko czystszym i bezpieczniejszym? Wtedy musimy być gotowi poświęcić poziom rozwoju gospodarczego.
Propozycje rozwiązań
Na forum Stowarzyszenie Etyki Biznesu zaprezentowało raport, który opisuje obecną sytuację polskich przedsiębiorstw w zakresie ochrony środowiska. Z raportu wynika, że większość firm w Polsce angażuje się w działania przyjazne środowisku. Istnieje jednak również znaczna liczba przedsiębiorstw, które zanieczyszczają środowisko lub produkują niebezpieczne odpady. Przedsiębiorstwa te stanowią duże obciążenie dla państwa, gdyż to ono jest odpowiedzialne za usuwanie ich zanieczyszczeń i odpadów. Jak zauważa raport, ze względu na niewystarczające możliwości poszczególnych segmentów państwa, wiele firm, które powinny być nadzorowane, nie jest nadzorowanych. Utrudnia to państwu monitorowanie działalności konkretnych firm, zwłaszcza dużych. Aby rozwiązać ten problem, konieczne może być stworzenie specjalnego organu nadzoru nad środowiskiem, który prowadziłby zintegrowaną analizę działalności poszczególnych przedsiębiorstw.
Taksonomia 2023
Taksonomia to potoczna nazwa rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Przepisy tego rozporządzenia mają zwiększyć poziom ochrony środowiska poprzez przekierowanie kapitału z inwestycji szkodzących środowisku na bardziej ekologiczne alternatywy. Taksonomia nie zakazuje inwestycji w działalności nieekologiczne jednak przyznaje dodatki dla ekologicznych rozwiązań. Dodatkowo ma zaradzić problemowi określania się róznych firm jako przyjaznych dlą środowiska bez podtaw ku temu. W tym celu zostaną stworzonę zharmonizowane ogólnoeuropejskie zasady.
Wyzwanie dla polskich firm stanowią wymogi prawa unijnego dotyczące klasyfikowania działalności gospodarczej jako zrównoważonej środowiskowo. Prawo to określane jest jako taksonomia a pierwsze raporty powstaną na wiosnę 2023. Wiosną 2023 roku odbędzie się cykl raportowania taksonomicznego w tzw. ujęciu pełnym, czyli określenie jaka część poszczególnych firm jest “zielona” czyli dobra dla środowiska. Raporty powstaną również na zachodzie. Na tej podstawie będzie można stwierdzi, gdzie dane przedsiębiorstwo znajduje się względem innych podmiotów. Ciężko ocenić jakie będą skutki przeprowadzonych analiz. Może się okazać, że jeżeli ktoś nie spełnia parametrów, to np. zostanie odcięty od unijnych środków oraz możliwości sprzedaży swoich produktów na terenie UE.
Raportowanie czynników ESG
Specjaliści twierdzą, że najważniejsze jest raportowanie dotyczące czynników ESG (E – Środowisko – environmental, S – Społeczna odpowiedzialność – social responsibility, G – Ład korporacyjny – corporate governance). Na ich podstawie będzie ustalany poziom konkurencyjności przedsiębiorstw. Dla Polski jest to niekorzystna sytuacja ponieważ jesteśmy gospodarka opartą w dużej mierze na węglu brunatnym, przez co jesteśmy w gorszej sytuacji niż inne części Europy. Polskie spółki nie są gotowe na taksonomię. Eksperci obawiają się, że Polska słabo wypadnie w porównaniu z zachodnimi jednostkami. Nie wiadomo jak zareaguja odbiorcy informacji.
Wnioski.
Możliwe, że wiosną przyszłego roku zaczną się zmiany w świadomości konsumentów, ale jeszcze na niewielka skalę. Wtedy upadnie część firm z braku popytu na ich produkty. A być może inni zrozumieją, że musza coś zrobić. Jesteśmy obecnie w takiej sytuacji, że z roku na rok będą wdrażane coraz dalej idące wymogi w kwestii ochrony środowiska.
